“Als je je boek benadert vanuit je werkmodus, je overlevingsmechanisme, kan je snel de vrijheid of de vreugde van het schrijven verliezen. Dan wordt je boek een prestigeproject, een volgend doel dat je moet behalen, iets dat je GOED – MOET – DOEN.
Juist nu, in deze tijd, is het denk ik belangrijk dat we er op letten dat schrijven iets anders is. Iets voedends. Een plek waar je mag ontspannen en jezelf mag zijn.
Als je de juiste stand van “Aan” in jezelf vindt, wordt maken toelaten en wordt werken moeiteloos – terwijl je wel WEL blijft creëren.”
Super Aan
De laatste tijd sta ik vaak op AAN. Op standje alert. Waakzaam. Dat komt oa door de steeds veranderende regels rondom Covid.
Wat kan wel en wat kan niet? Ik voel me onveilig en kom in in mijn overlevingsstand.
En wat doe ik dan in een dergelijke situatie: hard gaan werken. Ik schiet in de werkmodus.
Dat geeft een gevoel van controle. Dat ik nog iets kan doen, en ik niet alleen maar een speelbal ben van nieuwe maatregelen.
Die werkmodus is ook niet nieuw. Dat is een modus die ik, en velen met mij kennen. Waar deze maatschappij opdraait.
Deze modus is echter niet heel behulpzaam voor het schrijven. Het is een gespannen toestand.
Een modus waarin je of iets wilt bereiken of bewijzen: controle, roem, je gelijk, eigenwaarde.
Of het is een modus waarin je iets probeert te voorkomen: pijn, falen, een gevoel van er niet toe doen.
Als je je boek benadert vanuit deze AAN stand, dit overlevingmechanisme, kan je snel de vrijheid of de vreugde van het schrijven verliezen. Dan wordt je boek een prestigeproject, een volgende doel dat je moet behalen, iets dat je GOED moet doen.
Super Uit
Juist nu, in deze tijd, is het denk ik belangrijk dat we er op letten dat schrijven iets anders is. Iets voedends. Een plek waar je mag ontspannen en jezelf mag zijn.
Maar dat betekent niet dat we meteen op standje Uit gaan. Een Uit, waar je meer moe dan ontspannen bent.
Wazig, ongefocust en waar geen ideeën op borrelen. Er zijn ook mensen die door de onzekerheid van deze tijd juist in de uit-modus komen. Uitgeblust. Waar niets meer UIT hun handen komt.
Verbonden Aan
Er is een veld daartussen. Tussen Hyper Aan en Verlamd Uit.
Daar ben ik vaak tijdens de nieuwe maan. Op standje Zacht Aan of Verbonden Aan. Plugged in, zonder door te draaien.
Als de maan nieuw is, kan ik op een anders soort aan. Dan sta ik op met een zes pagina lang gedicht in mijn hoofd, dan ga ik naar bed met een nieuw, helder schrijfplan.
Het is een aan die niet alert is, maar ontvankelijk. Alsof er met nieuwe maan een zender in mij aanstaat. Een schotel die signalen kan opvangen, die ik normaal mis.
Schrijven is complex, maar kan zonder stress
Het is een moeite die geen moeite kost. Wij zijn er aan gewend geraakt dat werken moeite kost – stress oplevert. Dat we om iets te maken in een bepaalde stand moeten staan, een harnas aan moeten trekken. De schouders er onder, de kaken vast. Een to-do lijst moeten maken. Iets wordt een (zelf-)verbeterproject.
Zo hebben we dat al vroeg geleerd.
Maar er is een vorm van werken die minder moeite kost. Wat niet wil zeggen dat het dan niet moeilijk is. Schrijven kan en moeiteloos zijn en ongelooflijk complex. Welk thema, welke structuur, welke stijl? Hoe kom je daadwerkelijk aan het werk?
Maar die complexiteit vliegen we vaak aan met onze werkgeest. Alsof je een probleem moet oplossen, binnen een bepaalde tijd.
Deze analytische werkgeest kan zeker handig zijn. Maar je ook snel uitputten. Of het leven en de lol uit je schrijven halen.
Toelaten in plaats van maken
Dus is het belangrijk om ook op iets anders af te stemmen.
Mijn meditatie-lerares Jaya noemt dat: From Will-power to Willingsness.
Van willen sturen met wilskracht, naar bereid zijn te volgen, ontvankelijk te zijn.
Renate Dorrestein noemt het een grote beginnersfout, als je denkt dat je het verhaal helemaal in je eentje met je blote handen moet bouwen. Zij gelooft dat verhalen al bijna klaar in de lucht rondzwerven. En dat het jouw rol is als schrijver om ze op te pikken.
Elisabeth Gilbert beschrijft iets soortgelijks. Zij heeft het oa over de Genius, die de inspiratie komt brengen als een soort Dobby de huiself. Maar alleen als jij doet wat je moet doen: gaan zitten, en gaan schrijven.
Laura van Dolron, theatermaakster, spreekt liever van ’toelaten’ en ‘loslaten’ dan van ‘maken’.
Nanda zegt: het creatieproces is dus afstemmen, en soms is dat echt zoeken naar het juiste kanaal. Zoals je een oude radio moet afstemmen. En het is ook helemaal niet erg als dat niet lukt. Ergens is schrijven bijna een onpersoonlijk proces. Als het niet komt, is het niet jouw fout.
Jezelf toestaan shit te schrijven
Natalie Goldberg zegt: just shut up and write. And be willing to write shit.
Want die willingness, die bereidheid, is dus ook bereid te zijn door te gaan als het niet stroomt. Als je 100 zijwegen inslaat en geen idee hebt waar je heen gaat. Als de woorden er niet uit komen zoals je zou willen. Als je verhaal rommelt aan alle kanten.
Om dan niet op Uit te gaan, van Laat Maar. Of op Over Aan – door een nieuw boek te gaan bedenken, een nieuwe todo lijst te maken en hard te gaan werken. Maar om bereid te zijn te wachten totdat het komt. Zachtjes afgestemd. Zachtjes schrijvend.
Wees wakker voor signalen
En om wakker te zijn voor signalen. Die signalen ervaar ik als een soort richtingaanwijzers. Als ik zelf hard moet lachen om een ingeving.Als ik moet huilen om een zin, een beschrijving. Of als er een verrassing komt. Als je iets opschrijft en denkt: ah zit dat zo? Of he, wat schrijf ik nu op? Wat bedoel ik daar nou mee?
Het gaat er om om die verrassingen te volgen. Om daar door te gaan waar je geraakt wordt. En dat te herkennen als waarheid. Of als het levenssap in je verhaal. Dat wordt ook wel Eros genoemd. De levenskracht, een soms bijna sensuele ervaring, een fysieke sensatie.
Een ja, een sprongetje van binnen. Ook al schudt je hoofd soms heel hard van Nee.
Leven vanuit een Ja
Zo leer je – al schrijvende, al proberende – een ander soort Ja, een afgestemde Aan, herkennen.
Zelf vind ik het de kunst om vanuit daar te leven. Vanuit die Ja. En dat gaat over veel meer dan alleen schrijven.
Het is de wereld binnenlaten. Het is zien dat je onderdeel bent van een groter geheel. Waar iets als een nieuwe maan invloed heeft op je schrijven. Waar naast virussen en maatregelen, ook verhalen in de lucht hangen. Waar je kan kiezen waar je op afstemt. Dat je geen slachtoffer bent, maar mede-creator en dat je bewogen wordt door iets dat alles beweegt.
Het online schrijfcafe van donderdagavond 12 november gaat over dit thema!
