“In dat besef maakt de regering de keuze in deze onzekere tijd niet te bezuinigen, maar juist te investeren,” zo sprak de koning tijdens zijn troonrede, afgelopen Prinsjesdag. In een tijd van crisis moet je niet bezuinigen maar investeren. Die regel geldt ook voor het schrijven van je boek: investeer in je crisis. De crisis is een onmisbaar onderdeel van de opbouw van je boek.
Een goed boek heeft een goede crisis
Investeer bloed, zweet en tranen in je crisis. Zodat dit een zinderend deel van je boek wordt, waarbij de lezer zijn adem inhoudt.
Als je een boek gaat schrijven is het belangrijk dat je weet hoe een verhaal wordt opgebouwd. De crisis is het midden, het kloppend hart, van je boek. Bezuinig daar niet op.
Wat is een crisis?
De crisis heeft een aantal andere namen en daarmee een paar belangrijke kenmerken:
- De crisis als afvoerputje
Een crisis zit halverwege je boek. Het is het dieptepunt van je verhaal. Daar schrijf je het eerste deel van je boek naartoe. Je zou het het afvoerputje van je verhaal kunnen noemen. Of de magneet. Alle wegen, ervaringen, inzichten, ontmoetingen leiden naar deze crisis. - De crisis als centraal examen
Deze crisis is een test, een centraal examen voor het hoofdpersonage. De hoofdpersoon wordt hier extreem uitgedaagd, ziet zijn grootste angst onder ogen. Zodat hij daarna dapperder, sterker, en echt als een ‘held’ verder kan gaan. - De crisis als het binnentreden van de grot
De held ziet hier iets onder ogen – iets wat vaak het daglicht niet kan (kon) verdragen. Een geheim, een slechte eigenschap, een trauma, een leugen. De crisis vindt daarom vaak letterlijk of figuurlijk plaats in de meest, donkere, innerlijke grot. - De crisis als ontmaskering
De hoofdpersoon ontmaskert zichzelf. Hij laat zijn ware, kwetsbare gezicht zien en een oude rol vallen. Vaak is er sprake van een bekentenis. De hoofdpersoon doet niet meer alsof. Door eerlijk te zijn, kan de held nu echt als zichzelf verder, zonder masker. - De crisis als omslag
Na de diepe crisis leert de held een les. Weet of kan hij iets wat hij eerst niet wist of kon. Daardoor is er ook een omslag in het verhaal. Hierna wordt alles anders. Hij loopt niet meer in dezelfde valkuil. Na de crisis kan hij door op een ‘next level’.
De crisis levert vaak een schrijfblokkade op
Deze crisis is dus essentieel voor de opbouw van je boek. Het is het scharnierpunt. Het transformatiepunt. Het eerste deel van je boek is het lastigste om te schrijven, omdat je hier de hele tijd naar dat dieptepunt toe werkt. De crisis is dan ook vaak het punt waarop veel schrijvers vastlopen. Dat kan verschillende redenen hebben.
Bij het schrijven van een crisis zijn er vele valkuilen:
- Je haalt de crisis en de climax door elkaar
Er is in de opbouw van je boek nog een tweede crisis, en wel op 2/3e van het boek. Dat is de ‘Dood en wederopstanding’ oftewel de climax. Als de crisis het dieptepunt is, is de climax het hoogtepunt. Daar werk je naar toe vanaf de crisis. Je klimt als het ware een berg op, maar daar valt de held nog dieper. Dat is het eindexamen,de finale test. De held bewijst dat hij echt iets heeft geleerd in de crisis. Voor de opbouw van het boek is het goed om te weten dat je dus twee keerpunten hebt in je boek, en dat je wel moet investeren in de crisis – maar ook nog iets je spaarpot moet houden voor de ‘tweede golf’.
- Je hebt te veel crisissen
In het leven gaan we van de ene crisis naar de andere. Je valt meerdere keren in dezelfde valkuil. Sommige dingen herhalen zich tien keer voordat je iets geleerd hebt. Maar in een boek heb je 1 heldere centrale crisis nodig. Dat betekent in de opbouw van je boek dat je meerdere momenten samen moet voegen. Als je te veel crisissen hebt, gaat je spanningsboog steeds op en neer en dan je moet je investeringen spreiden, waardoor niets echt tot bloei komt. Invest it all in one moment.
- Je bezuinigt op je crisis
Een andere valkuil is dat je wel weet wat je crisis is, maar dat je er niet echt in duikt. Omdat je denkt dat je crisis te veel, te erg, te intens, te persoonlijk, te gênant of te dramatisch is. Dat is als bezuinigen op het verkeerde moment. Ik ken schrijvers die bouwen alle spanning op, op weg naar de crisis, maar beschrijven het uiteindelijke trauma niet. Dan is het net alsof je tegen een dichte deur aanloopt midden in het verhaal. En daardoor kan er ook niets wezenlijks veranderen. - De crisis is nog te persoonlijk
Een andere valkuil is dat je crisis nog te emotioneel geladen is. Dat gebeurt vaak als je verhaal gebaseerd is op eigen, pijnlijke ervaringen. Dan komt de crisis te dichtbij, je verdrinkt in je eigen crisis. Je hebt dus precies de goede mate van afstand en intimiteit nodig. Intieme afstand noem ik dat. - Je hebt nog niet alle verhaallijnen en personages geïntroduceerd
Soms loop je bij de crisis vast, omdat blijkt dat je in het eerste deel van je verhaal nog niet alle verhaallijnen uit hebt gezet. Dus kan je geen gedegen knoop in het midden leggen. De regel is eigenlijk: in en na de crisis introduceer je geen nieuwe mensen/ verhaallijnen meer. Dat breiwerk leg je in het eerste deel van het boek neer. Na de crisis ben je aan het ontknopen, dan mag er natuurlijk nog wel iets nieuws gebeuren, maar dat zit in lijn met het eerste deel van je boek.
Je boek komt tot bloei in het tweede deel
Als je de crisis eenmaal hebt geschreven, gaat het schrijven vaak een stuk makkelijker. Zowel in het boek, als in je schrijfproces komt er tempo. Er komt energie vrij nadat je door het dieptepunt bent gegaan. Juist door te investeren in het moeilijkste moment, kan je verhaal daarna floreren.
De crisis verstevigt de opbouw van je boek
Of zoals de koning zegt: “We investeren juist nu in goede publieke voorzieningen, een sterkere economische structuur en een schoner land nu en straks. Op die pijlers rusten de plannen van de regering voor het komende jaar.”
De goed doorleefde crisis is de pijler voor de rest van je boek. De opbouw van je verhaal wordt zo een ‘gezonde economische structuur’. Omdat de held oude angsten kwijt raakt, wordt je hoofdpersoon duidelijker en het verhaal gerichter. Door goed crisis management heb je op de lange termijn een opbouw die in balans is – en kan je de hoogte inschrijven naar een bevredigend, diepgaand en spetterend eind.
