Het ‘stand-up filosofisch theaterconcert’ van Laura van Dolron en co in Theater Kikker in Utrecht, waarbij zij vragen uit het publiek op theatrale, muzikale en poëtische wijze zullen beantwoorden, begint met een schrijfles en een schrijfopdracht. Ik zit op het puntje van mijn stoel.
‘Laatst schreef ik een tekst en liet dat aan Laura lezen,’ zegt acteur en schrijver Willem de Wolf. ‘En weet je wat Laura zei? Ze zei: ‘Willem, volgens mij ben je al lang voorbij aan dat wat je net hebt opgeschreven.’ Willem kijkt ons aan vanaf het ronde tapijt op het podium, omgeven door muziekinstrumenten en kleine, jonge zen-achtige boompjes. ‘Daarom schrijf je volgens mij,’ zegt hij. ‘Om aan dingen voorbij te zijn. Om iets op te schrijven en dan meteen te weten: aha, hier ben ik dus aan voorbij. Omdat ik het op kan schrijven.’
Ik zit knikkend op mijn stoel, ik voel me een kleuter in de kring, die snapt dat de letter a zowel voorkomt in mama als in appel.
Ik herken dat gevoel van lucht, als een gevoel of gedachte woorden heeft gekregen, waardoor je ze snapt en erkent en er tegelijkertijd uit los klikt. Waardoor er veld en grond ontstaat voor iets nieuws.
Onze vragen laten zien wie wij zijn
Daarna vraagt Laura iedereen in de zaal een prangende vraag op te schrijven. ‘Op een aantal van deze vragen zullen wij een antwoord geven,’ zegt Laura. ‘Niet het antwoord, maar een antwoord.’
‘Wat is de de essentie van liefdesverdriet,’ schrijf ik op het papiertje op mijn schoot. Want tja, dat is een van de thema’s die op dit moment rotzooi aan het schoppen is in mijn hart. Het voelt intiem om de vraag op te schrijven, alsof ik hiermee laat zien hoe het echt met me gaat. Ik kan de schone schijn niet meer op kan houden. De vraag onthult mij.
De briefjes worden ingezameld en de spelers en muzikanten lezen de vragen een voor een voor. Wat al kunst op zichzelf is. Het is alsof we een geheim inkijkje krijgen in alle hoofden en harten van het publiek.
Met of zonder slagroom? Hoe ga ik om het niet-weten? Zal mijn twijfelende geliefde ooit stoppen met twijfelen? Mag ik ook niet moeder willen worden? Waar zal ik morgen bij het ontwaken aan denken?
Dit zijn wij dus. Deze vragen leven in ons, houden ons bezig. Een antwoord is al bijna niet meer nodig. De vragen stem geven, doet al zoveel. Ze trekken een kaartje uit de stapel, zingen, spelen, associëren, geven een antwoord op een vraag over Trump en over de oorsprong van de mens totdat baf, mijn vraag wordt getrokken. ‘Wat is de essentie van liefdesverdriet?’ Ik moet nu zorgen dat ik niet van puntje van mijn stoel afval.
De essentie van liefdesverdriet
Willem vertelt dat hij een dag nadat het uit was met zijn vriendin, toch naar het concert ging, waar hij samen met haar naartoe zou gaan, en tijdens de dramatische muziek van Mahler steeds naar die lege stoel naast hem keek en zichzelf van bovenaf zag en dacht: daar zit een man met liefdesverdriet.
De muzikant vertelt over hoe het onlangs uit is gegaan met zijn vriendin en dat hij de klassieke muziek waar ze altijd samen naar luisterden, nu haat. Hoe de essentie van liefdesverdriet iets is met alleen zijn. Dat liefdesverdriet misschien wel het verliezen van de essentie is.
Ondertussen rollen tranen over mijn wangen. Ik weet niet precies waarom. Ik ben geraakt door die verhalen. Het heeft iets geruststellends; al die herkenbare verhalen over liefdesverdriet.
Laura vertelt dat haar ex, het bootje dat hij van haar had gekregen uit het raam had gegooid, en het daarna dronken weer was gaan zoeken op straat. De essentie van liefdesverdriet is op je knieën tussen de auto’s op straat kruipen, zegt ze.
Ik belde diezelfde avond nog vaker naar mijn ex dan het uit is geweest tussen ons, zeg Willem. En ik lach hardop, ja dat zou ik ook willen doen. Dronken en hysterisch vaak bellen met die vraag waarom waarom waarom. ‘En toen zag ik mezelf niet meer van bovenaf,’ zegt Willem.
‘En dat is eigenlijk nog meer de essentie,’zegt Laura, ‘dat je er volledig in zit, en niet er boven.’
In mijn hersenen worden nieuwe linkjes gemaakt. Er zit een ie in liefde, en er zit een ie in verdriet, in essentie, in iedereen, in niet zien, in weer hetzelfde lied en vooral in Hier. Hier is het, liefdesverdriet is hier en nu in mij, en de essentie is dat ik er niet omheen kan en hoef.
Aan liefdesverdriet voorbij bewegen
Op een of andere manier komt het thema de hele avond tussen alle bedrijven weer terug, totdat er een intens liefdesverdrietlied ontstaat – ‘sta me niet toe te gaan’– en ik zit rillerig te luisteren. En tegelijkertijd wordt mijn daarvoor nog zo onrustige hart steeds lichter. Ik voel dat ik al luisterend aan mijn eigen liefdesverdriet voorbij beweeg.
En dan snap ik wat hier eigenlijk gebeurt. Zij schrijven mijn liefdesverdriet uit, waardoor ik er aan voorbij kan bewegen, omdat het vorm krijgt, taal, melodie. Ik kan opeens een soort genegenheid voor mijn eigen liefdesverdriet voelen en ik heb zin om naar huis te gaan en bier te drinken en pathetische liefdesliedjes te schrijven. Omdat het mag. Omdat het echt is. En omdat ik weet dat ik als ik er over schrijf, er iets verschuift.
Schrijven helpt om te helen
Als ik buiten sta, lopen Laura en Willem ook net naar buiten.
‘Dank je wel,’ zeg ik. ‘Ik ben dat meisje met liefdesverdriet.’
‘Jij dank je wel,’ zegt Willem. ‘We waren zo blij met die vraag. Het raakte in ons allemaal iets.’
‘Heeft het je geholpen?’ vraagt Laura.
En die vraag vind ik mooi. Dat het haar daar dus om gaat. Om de vragensteller te helpen met het, een, antwoord dat ze geven. Dat is schrijven. Door als maker voorbij te bewegen aan prangende zaken, help je ook de lezer en de kijker om te groeien.
‘Het was echt een persoonlijk kado,’ zeg ik. ‘Dat jullie mijn vraag zo zorgvuldig hebben uitgepakt en weer opnieuw hebben ingepakt.’
‘Sterkte met je liefdesverdriet,’ zegt Laura. ‘En niet alleen maar sterkte. Want sterk zijn is niet de essentie van liefdesverdriet.’ En daarmee geeft ze me een antwoord en een nieuwe vraag om mee naar huis te gaan. Gelukkig zijn vragen nooit op.