“Ga vijf minuten op het podium staan en laat ons lachen, het dak moet er af.” Dat was de verschrikkelijke opdracht die ik afgelopen week kreeg op de Koninklijke Theater Academie. En daar stond ik dan; met mijn grappen waar niemand om moest lachen, met mijn pogingen om een ‘conflict met voorwerp’ uit de hand te laten lopen. Mijn docente riep vanuit het publiek: “Nanda, niemand lacht, probeer iets anders, je bent niet grappig.” Maar wat ik ook verzon, deed of niet deed; echt lachen moesten mijn mede-studenten niet. Totdat ik het echt niet meer wist en zo wanhopig keek, dat ze braken en ik de eerste voorzichtige lachjes hoorde.
Daar bleek de les te zitten, om mij naar de wanhoop te drijven. Zodat al mijn harde werk, al mijn ‘acteren’ en mijn maskers wegvielen – en ik daar gewoon als Nanda stond die echt niet meer wist wat ze moest doen. En dat bleek dus grappig te zijn. Mezelf laten zien van mijn meest kwetsbare kant, bleek het beste te werken. En juist deze kwetsbare plek proberen we vaak te verhullen, te beschermen als we iets voor een publiek maken. Ook als we een boek schrijven. Terwijl hier de kracht en de heling zit.
Je boek raakt en schrijven wordt therapeutisch als je waarachtig (en wanhopig) durft te zijn
Een week later stond ik weer op het podium . Ik stond stil, deed niets en keek naar het publiek. Langer dan comfortabel was. Ik was niet meer zo bang voor die wanhoop, voor de ongemakkelijke stilte. Omdat ik nu wist dat deze me juist zou helpen. En langzaam voelde ik mijn schouders zakken, mijn adem dieper worden, mijn voeten op de grond. Dit ben ik. En alleen dat was al helend. Om niet te hoeven verhullen, om er gewoon te mogen zijn.
En vanuit het stil staan, begon ik als vanzelf kleine cirkels om mijn as te maken. En ik zag dat het publiek geboeid was, deze kleine beweging ontstond in een grotere ruimte. Toen ik eenmaal begon te spreken en te improviseren, behield ik continu mijn rust – het contact met het publiek – en mijn eigenheid. Wat een verademing.
Zo werkt het ook met het schrijven van je boek; als je schrijft vanuit een waarachtige aanwezigheid, hoef je geen geweldige plotwendingen uit de kast te halen. Een simpel waar woord is genoeg om de lezer te raken. En deze vorm van schrijven wordt bijna vanzelf therapeutisch,
Schrijven als therapie, terwijl therapie niet de hoofdfocus heeft
Schrijven als therapie, zo wil ik het meestal niet brengen. Want de hoofdfocus van de Schrijfbegeleiding is het schrijven van je eigen boek. Maar meestal wordt schrijfbegeleiding als vanzelf schrijftherapie. Het kan bijna niet anders. Omdat schrijven dus van je vraagt om vanuit een oprechte en kwetsbare plek te werken. Omdat schrijven een creatief proces is, en een creatief proces staat bijna gelijk staat aan een therapeutisch proces.
Door je boek beter te schrijven, leer je meer over jezelf en leer je oude patronen af
Na het spelen, daalde er bij mij een inzicht in: ik hoef niet zo hard te werken voor aandacht, voor bevestiging, voor liefde. En ik zag dat ik dat niet alleen op de vloer doe, maar op vele vlakken van mijn leven. In mijn werk, in relaties, als moeder. Ik zag dat ik vaak geloof dat ik hard moet werken om echt contact te krijgen met de ander, maar dat ik met dat harde werken ook vaak een natuurlijke vorm van verbinding – die er al is – in de weg sta.
De theateroefening had me meer geleerd over spelen, maar in de kantlijn ook meer over mezelf.
Je denkt alleen een boek te gaan schrijven, maar ondertussen leer je van alles over je eigen patronen – die zich spiegelen in je schrijfstijl. Therapie in de kantlijn, noem ik dat.
Je leert nieuwe dingen over schrijven – en vooral; je leert oude dingen af. En daarmee leer je nieuwe dingen over jezelf – en stap je uit oude patronen.
Een boek schrijven heeft twee kanten: een technische en een therapeutische
Ik ontdekte laatst dat mijn kapsel symbool staat voor het dubbele van een schrijfproces. Schrijven is zowel technisch, als therapeutisch.
Ik heb sinds kort een asymmetrisch kapsel. De ene kant is fris kort, de andere is lang en blond. Ik zag mezelf laatst coachen vanuit de ‘korte’ kant – de meer mannelijke, structurele kant. Ik begeleidde iemand die ik al heel lang begeleid. En ik was net zo streng als mijn theaterdocente. Ik zei: ‘Er mist iets. Je hebt allemaal mooie puzzelstukjes neergelegd, maar ik zie nog steeds niet tot welke puzzel het leidt.’ Ik was gericht op structuur, techniek, opbouw, helderheid, rode draad. Dat is nodig voor een boek.
Ik zag de onmacht in de ogen van mijn coachee: help, is dit nog niet genoeg structuur? Weet je hoe lang ik hier aan heb gewerkt? Ze legde haar pen op de tafel. ‘Dit wordt nooit wat,’ verzuchtte ze. ‘Ik kan het dus gewoon niet.’ Deze overtuiging komt vroeg of laat bij alle schrijvers wel een keer naar boven. Het is ook niet niets, een goed boek schrijven. En bovendien zit die overtuiging er bij ons allemaal goed in gehamerd: ik ben niet goed genoeg.
Schrijftherapie in de kantlijn – liefdevol omgaan met blokkades
En dan draai ik mijn hoofd, en wordt de langharige, meer zachte kant van het creatieproces zichtbaar. Want hier is geduld nodig. Liefdevolle vriendelijkheid. We zijn bezig om hard te werken aan een boek en opeens wordt een oude pijn of overtuiging geraakt. En dan is het zaak om er bij stil te staan. Om hier niet overheen te razen. Om de tranen te laten komen. Om de schuring of de onmacht te voelen. Want op die manier kan het helen. Het is niet iets wat het proces in de weg staat, het is een onmisbaar deel van het creatieproces. Op deze manier kom je steeds dichter bij die kwetsbare plek, van waaruit je zo eigen en waarachtig kan schrijven.
De noodzakelijke crisis in het therapeutische schrijfproces
Net zoals je hoofdpersonage in je boek door een crisis moet gaan om een held te worden, moet je dat als schrijver zelf ook. Een schrijfproces zonder crisis is niet compleet. Deze crisis is therapeutisch voor jezelf, en helpt tegelijkertijd je boek naar een hoger plan. Want net zoals dat mijn wanhoop op het podium iets teweeg bracht in het publiek, werkt het ook zo tijdens het schrijven. Als je als schrijver door die ontwapenende wanhoop heen beweegt, ga je daarna met een andere stem schrijven waardoor je verhaal beter aankomt bij de lezer.
In de herhaling zit de heling – herschrijven is therapeutisch, en goed voor je boek
Maar hoe kom je van die wanhoop bij heling, bij die nieuwe stem? Door herhaling.
Door je verhaal tig keer te herschrijven. Door je verhaal keer op keer te herhalen, schoon je je jezelf en je verhaal op. Door tig keer je woede te uiten op papier, wordt de pijn achter de woede zichtbaar. Door tig keer de pijn te beschrijven, wordt ie wat meer vloeibaar en zit ie niet minder gestold in jou en je verhaal vast. Waardoor je steeds minder vanuit pijn schrijft.
Het gaat om het afleren van oude patronen. Door tig keer te herschrijven, val je uit je oude trucjes, je bekende strategieën ‘hard werken’ of ‘van slim doen’ of van ‘alles beter voordoen dan het is’ of ‘prachtige zinnen maken om te verhullen dat je niet weet wat je wilt zeggen’ of ‘het grappig en licht willen houden zodat het maar niet zwaar wordt’ of ‘om de hete brei heen draaien’ of ‘alles te dramatiseren zodat je verhaal de moeite waard wordt’ of ‘nooit iets af te maken’ of ‘veel meer zinnen gebruiken dan nodig zijn’.
En dan komt er een moment, dat je net zoals ik, op dat podium staat en je de boel op de grond gooit. Of de pen op de tafel legt, en bijna huilend zegt: laat maar. Laat maar, ik kan het niet. Of laat maar, dit verhaal is saai. Of, laat maar, mijn verhaal is te zwaar.
En in dat ‘laat maar’ in die onmacht, zit dus een soort goud. We zijn zo gewend om dat punt te voorkomen. Omdat we denken dat dat de diepste put is, waarna er geen licht meer komt. Maar dat is niet waar. Daarna begint het pas. Dit is en een creatief, maar ook een diep therapeutisch proces.
Na de crisis komt het wonder – schrijven vanuit een geheelde plek
Ik heb wonderen zien gebeuren, doordat mensen doorzetten en hun verhaal keer op keer durven te herschrijven. Zoals bij Janneke. Ook met haar werk ik al langere tijd. In de eerste ronde hebben we haar boek van kop tot staart geschreven en nu gaan we er nog een keer doorheen om de boodschap van haar boek echt helder te krijgen. Daarvoor had ik haar gevraagd om haar boek in tien pagina’s te schrijven, zodat ze geen zijlijnen kon inslaan maar echt bij de rode draad bleef. Het bleek een bevalling. Ze wilde stoppen, maar had dat gelukkig niet gedaan.
Want toen ze die oefening af had en opnieuw het laatste hoofdstuk van haar boek herschreef, had ze een dusdanige sprankelende, authentieke stijl, met zo’n heldere en diepe conclusie, dat ik bijna van mijn stoel viel. Was dit echt dezelfde schrijfster?
De therapeutische schrijfweg is er eentje van de lange termijn
Het gaat niet van de een op de andere dag, maar schrijven werkt transformatief en therapeutisch. En die heling vindt plaats in de herhaling, je verhaal schrijven en herschrijven, en niet opgeven op het moment dat je dat het liefst zou willen doen. Het gaat om de kunst die wanhoop juist in te zetten, er bij te stil te staan, op een liefdevolle manier, er door heen te bewegen en je er niet door te laten afschrikken. Net als in een boek, is dit dieptepunt vaak een omslagpunt.
Zo kan er daadwerkelijk iets veranderen, in jezelf en in je schrijfstijl. Want je schrijfstijl spiegelt jou op een manier die je bijna niet voor mogelijk kan houden.
Schrijfbegeleiding – schrijf je eigen boek
Bij het jaartraject ‘Schrijf je eigen boek’ ga je een diepgaand schrijfproces aan. Je start met je eigen boek en zet door, ook als het moeilijk wordt, onder mijn begeleiding. Zodat je tot een boek kan komen met een heldere boodschap en een schone, sprankelende stijl. Lees meer over mijn schrijfcoaching >
Wild Woman Writing Retreat
Van 11 tot 15 augustus organiseer ik het Wild Writing Weekend Retreat. Dit Wild Writing Weekend is een kans voor vrouwen om in hun eigen authentieke wildheid te duiken – en dit uit te drukken in hun creatieve schrijven.
